درباره‌ی ” هوارد شور Howard Shore ” ؛
خالق موسیقی فیلم سه گانه‌ی “ارباب حلقه‌ها”
سعید کمالی دهقان؛ ماهنامه‌ی هنر و موسیقی؛شماره‌ی هفتاد و چهار؛شهریور هشتاد و پنج
مهم نیست که “هوارد شور” باشی یا هر آهنگ ساز دیگری، مهم این است که هر قدر هم که آدم بزرگ و توانایی باشی باز هم خیلی دل و جرأت می خواهد که بیایی دوازده ساعت برای فیلم هایی موسیقی بسازی که بر اساس شاهکار ادبی تالکین، نویسنده ی شهیر انگلیسی، یعنی “ارباب حلقه ها” ساخته شده اند.اثری که نوشتنش دوازده سال به طول انجامیده و به بیش از چهل زبان زنده ی دنیا ترجمه شده و در ضمن خیلی ها هم آن را معروف ترین اثر ادبی قرن بیستم می دانند.”هوارد شور” این جسارت را داشت و با خلق موسیقی اولین فیلم سه گانه ی “ارباب حلقه ها” یعنی “یاران حلقه”، نخستین جایزه ی اسکار زندگی اش را در سال ۲۰۰۲ بخاطر بهترین موسیقی متن فیلم تصاحب کرد.
“هوارد لسلی شور” متولد ۱۸ اکتبر ۱۹۴۶ است و در تورنتو ی کانادا به دنیا آمد.تحصیلات خود را در کالج موسیقی برکلی ِ بوستون پی گرفت و از سال ۱۹۶۹ تا ۱۹۷۲ با گروه “‘لایت هوس” همکاری کرد.او به مدت پنج سال برای برنامه ی تلویزیونی “نمایش زنده ی شنبه شب ها” موسیقی ساخت و تجربیات زیادی را از این راه کسب کرد.اولین تجربه ی جدی آهنگ سازی فیلم او بر می گردد به همکاری با “دیوید کراننبرگ” برای موسیقی فیلم “دسته” که در سال ۱۹۷۹ ساخته شد.”هوارد شور” درباره اولین آهنگ سازی هایش می گوید: “در واقع، در اولین فیلمی که موسیقی ساختم از تمام تکنیک هایم استفاده کردم.کتاب می خواندم و همه چیز را خودم تجزیه و تحلیل می کردم.مثل کسی بودم که با وجود این که چیز زیادی در مورد موتورسیکلت نمی داند بخواهد یک موتورسیکلت را سوار کند.قطعاتی را انتخاب می کردم تا این که ایده ای به ذهنم می رسید و کار را شروع می کردم.بالاخره روشی را پیدا کردم و سال هاست که از تکنیک مشابهی استفاده می کنم.برای اولین فیلم هایی که آهنگ ساختم فقط از یک ماشین حساب استفاده می کردم، آن هم برای حساب کردن زمان”.آشنایی با “کراننبرگ” برای “شور” تجربه ی خوبی بود.همکاری این دو تنها به فیلم “دسته” محدود نشد، طوری که “هوارد شور” پس از آشنایی با “کراننبرگ” تقریبا برای تمام فیلم های او جز فیلم “منطقه ی مرده” آهنگ ساخت.او درباره ارتباطش با “کراننبرگ” می گوید: “آهنگ سازی فیلم به آدم این فرصت را می دهد که به طور تجربی موسیقی بسازد.به خودم می گفتم:چه کسی حاضراست آهنگ های مرا اجرا کند؟پولی در بساط نداشتم تا کسی را استخدام کنم و هیچ استودیویی هم حاضر به همکاری نبود.هیچ ارگانی به من علاقمند نبود چون از طرف هیچ آکادمی ای معرفی نشده بودم.بخاطر همین موضوع،”کراننبرگ” گزینه ی خوبی بود چون نه من تا به حال با کارگردانی کار کرده بودم و نه او با هیچ آهنگ سازی.از استودیو هم خبری نبود.کسی هم نبود که به ما بگوید چه کار کنیم و چه کار نکنیم، کاملا یک کار تجربی را شروع کردیم”.”هوارد شور” سلیقه ی انعطاف پذیری دارد، زیاد سخت نمی گیرد و ترجیح می دهد همه نوع موسیقی را تجربه کند.از موسیقی ترسناک فیلم های “کراننبرگ” گرفته تا ریتم های افسانه ای موسیقی فیلم “ارباب حلقه ها”.”شور” از موسیقی دیگر آهنگ سازان هم بدش نمی آید و می گوید: “از “تورو تاکمیتسو” خوشم می آید و عاشق تکنیک استفاده کردنش از سکوت ها هستم.از “انیو موریکونه” و “نینو روتا”، آهنگسازان ایتالیایی هم خوشم می آید.موسیقی اشان مینی مالیسم فوق العاده ای دارد.مثلا، “پدر خوانده” اثر “روتا” کار خوبی بود.”جورج دلرو” هم موسیقی قابل توجه ای دارد.”وی تا به حال موفق به دریافت سه جایزه اسکار و چهار جایزه گرمی شده و برای فیلم های کارگردان های معروفی همچون “مارتین اسکورسیزی” ،”تیم برتون”،”دیوید فینچر”،”جاناتان دِم”،”پنی مارشال” و “دیوید کراننبرگ” آهنگ ساخته است. موسیقی فیلم های “پس از ساعت ها”، “هوانورد” ،”هفت” و “اِد وود” از آثار اوست و موسیقی به یاد ماندنی فیلم “فیلادلفیا” و “سکوت بره ها” هم از آثار موفقش به حساب می آید.
“هوارد شور”؛ ارباب ریتم های افسانه ای؛
درخشان ترین اثری که در کارنامه هنری “هوارد شور” ثبت شده ، آهنگ سازی فیلم سه گانه ی”ارباب حلقه ها” است که حاصل همکاری او با کارگردان نیوزیلندی “پیتر جکسون” است. “ارباب حلقه ها” که شامل فیلم های “یاران حلقه”،”دو برج” و “بازگشت شاه” می شود، بر اساس رمان هایی به همین نام نوشته ی جان رونالد روئل تالکین ، نویسنده ی انگلیسی ساخته شده اند.این فیلم که ساختنش هشت سال به طول انجامید، در مجموع هفده جایزه اسکار به خود اختصاص داد.شگفتی کار “شور” در این است که او باید برای فیلمی موسیقی می ساخت که دنیای افسانه ای و خیالی اش آنچنان با دنیای واقعی ما همخوانی ندارد و ساکنانش به زبان های دیگری حرف می زنند و طور دیگری راه می روند. موسیقی چنین سرزمینی با ریتم ها و اصوات انسانی جور در نمی آید و به موسیقی متفاوتی نیاز دارد.او خود در این باره می گوید: “تجربه ی عجیبی بود.همه ی دنیا رمان را می شناسند و به چهل زبان هم ترجمه شده ، حالا شما قرار است موسیقی چنین کتابی را به تصویر بکشی”.”هوارد شور” کتاب های تالکین را الهام بخش کار خود قرار داد، داستان ها را خواند و به پیشینه ی تاریخی افسانه های آن توجه کرد و بعد از چهار ماه تحقیق، کار ضبط موسیقی فیلم را شروع کرد.”شور” کار بر روی فیلم هایی که بر اساس رمان های ادبی ساخته شده را دوست دارد و درباره ی الهام از کتاب تالکین می گوید: “وقتی با اثری ادبی سر و کار داری ، کتاب نقش راهنما را بازی می کند. باید همان احساسی را ایجاد کرد که اگر تالکین زنده بود و موسیقی را می شنید، لااقل ستایشش می کرد.طبیعی بود که از موسیقی آوازی و زبان شخصیت های داستان استفاده کنیم.درباره افسانه شناسی “حلقه” و چیزهایی که بر تالکین تاثیر گذاشته بود تحقیقات گسترده ای انجام دادم و به تاثیری که “ارباب حلقه ها” بر آثار ادبی و فیلم و موسیقی جهان گذاشته، توجه کردم”.”هوارد شور” در تمامی مراحل آهنگ سازی از نظرات “پیتر جکسون” استفاده کرد، از او کمک گرفت و در نهایت موسیقی قابل قبولی ارائه داد.وی ارتباط بین کارگردان و آهنگ ساز را جالب و در عین حال تعیین کننده می داند و می گوید:” ما در “یاران حلقه” همکاری نزدیکی داشتیم.قبل از آن که چیزی بنویسم چهار ماه تمام تحقیق کردم.تکه هایی از فیلم را دیدم واز خواندن کتاب هم الهامات زیادی گرفتم و بعد احساس کردم که حالا برای آهنگ سازی آماده هستم.”پیتر جکسون” فیلم را خوب می شناخت و می دانست که چه چیزی از من می خواهد و با موسیقی هم آشنایی داشت.حتا در مرحله ضبط آهنگ هم می فهمید کجای موسیقی خوب از کار در آمده و اگر هم زیاد حرفه ای نمی توانست تشخیص درستی بدهد، می فهمید که کدام اجرا احساس صحنه را منتقل کرده.با هم رابطه ی نزدیکی داشتیم و بهترین قسمت های اجرا شده را انتخاب می کردیم”.
زندگی، موسیقی و دیگر هیچ!
آهنگ سازی برای فیلم “ارباب حلقه ها” کار ساده ای نبود. موسیقی “ارباب حلقه ها” اثری کلاسیک است که مبارزه سفیدی و سیاهی و خیر و شر را نشان می دهد.می گوید: “باید آهنگی می ساختم که دنیای پنج تا شش هزار سال پیش را توصیف کند.سعی ام این بود که حس تاریخی و باستانی داشته باشد، طوری که انگار “پیتر جکسون”اتفاقی موسیقی را پیدا کرده و اتفاقی با فیلمش هم جور آمده.برای این کار، صداها خیلی مهم بودند.وقتی داری نزدیک دوازده ساعت آهنگ می سازی باید ساختار خوبی داشته باشی، برای همین به فرم اپرا فکر کردم.موسیقی این فیلم حسی اپرایی و یک جور حس حماسی دارد و انگار که موسیقی از درون خود داستان نواخته می شود.برای چنین موسیقی ای باید همکاری خوبی با کارگردان داشت و به سراغ هنرمندان خوبی رفت.من با “پیتر” همکاری خوبی داشتم ، ضمن این که ما دوستان خوبی هم برای همدیگر هستیم. این همان چیزی بود که ما به آن نیاز داشتیم:اعتماد “.”شور” مجبور بود نزدیک به دوازده ساعت موسیقی بسازد و برای این کاربا دویست نفر همکاری کرد و موفقیتش را مدیون اجرای خوب تک تک اعضای این گروه موسیقی است.یک سمفونی صد نفره و یک گروه کُر آواز شصت نفره تشکیل داد و برای خلق تِم موسیقی شخصیت های تالکین از سی پسربچه برای گروه کُر مخصوص استفاده کرد، در این رابطه می گوید:”پسر بچه ها به انگیلسی و الفی آواز می خواندند.آن ها را برای صحنه هایی استفاده کردم که “هابیت ها” بازی می کردند. اولین باری که آواز کُر بچه ها را می شنوید موقعی است که “فرودو” و “سام”، “هابیتون” را به مقصد “بری” ترک می کنند.حلقه داخل جیب لباس “فرودو” است و “گندالف” می خواهد به “سارومان” در “ایزنگارد” برود.صدای بچه ها را می شنوید که به زبان اِلفی آواز می خوانند،می خواستیم فریبندگی حلقه را نشان دهیم.آن ها را می شنویید که با صدایی معصوم و زیبا آواز می خوانند اما کمی هم جسارت در صدایشان پیداست.”هوبیت ها” پسر بچه نیستند اما تا حدی خصوصیت پسر بچه ها را دارند چرا که قدشان نصف آدم های معمولی است”.ده تکنواز هم برای خلق موسیقی فیلم با او همکاری داشتند.”شور” درباره موسیقی سمفونی “ارباب حلقه ها” می گوید: “موسیقی سمفونیک نهایتا بیست الی پنجاه دقیقه طول می کشد.وقتی داری یکی دو ساعت آهنگ می سازی یعنی از نظر زمانی با چیزی مثل اپرا روبرو هستی.برای همین خیلی از مواقع فکر می کردم که دارم اپرا می نویسم. به متن اپرا نیاز داشتم.”تالکین ” در کتابش کلی شعر دارد.در جایی از کتابش آمده”…و آن ها این شعر را خواندند” و دو صفحه متن شعر هست.در فیلم شخصیت ها نمی توانستند بایستند و دو صفحه شعر بخوانند.وقت زیادی نیست و کار خوبی هم نمی شد.تقریبا فیلم بیست و دو شخصیت اصلی دارد و پر است از عوالم و فرهنگ و زبان و آدم های گوناگون.همه ی این ها باید در چند ساعت فیلم می گنجید”.وی برای خلق آهنگ مناسب به سراغ سازهای متفاوتی رفت و حتا از دالسیمر، کمانچه و سازهای شمال آفریقا و شرق هند هم استفاده کرد.کار سختی ÷یش رو داشت،می گوید:”کتاب “ارباب حلقه ها” یک اثر ادبی کلاسیک اروپایی است که مردم آن را در دانشگاه ها هم خوانده اند.داستان پهناوری است که دنیا و فرهنگ ها و زیان های متنوعی دارد.من هم قبل از انجام دادن تحقیقی درست و حسابی نمی توانستم چیزی را شروع کنم.چهار ماه تمام روی “ارباب حلقه ها” تحقیق کردم و در این مدت هر چیزی که توانستم، خواندم.بعد همه را گذاشتم کنار و به خودم گفتم:خب!حالا خوب می دانم که دیگران درباره “ارباب حلقه ها” چه فکر می کنند.این هم از قلم و کاغذ. حالا چه باید کرد “.در نهایت موسیقی سومین فیلم از سه گانه ی “ارباب حلقه ها” به نام “بازگشت شاه” دو جایزه ی اسکار دیگر هم برای بهترین موسیقی متن و بهترین موسیقی آوازی نصیب “هوارد شور” کانادایی کرد و تعداد جوایز اسکار او را به سه جایزه رساند.”شور” پس از فیلم “ارباب حلقه ها” برای فیلم “هوانورد” مارتین اسکورسیزی آهنگ ساخت و با خلق موسیقی کاملا متفاوتی نسبت به فیلم “پیتر جکسون” بار دیگر توانایی خودش را در خلق ارکستر های زیبا و استفاده ی به جا از سازهای مختلف نشان داد.وی هم اکنون مشغول آهنگ سازی چند فیلم است که سال۲۰۰۷ به روی صحنه می روند.تنظیم سمفونی شش موومان “ارباب حلقه ها” هم از دیگر برنامه های اوست که اخیرا در سال ۲۰۰۶ توسط ارکستر سمفونیک کشورهای متعددی از جمله انگلستان،آلمان و یونان اجرا شده است.”هوارد شور” روز و شبش را با موسیقی سپری می کند، می گوید: “من هر روز موسیقی می نویسم، مثل کسی که هر روز یوگا انجام می دهد.اگر اشتباه نکنم “برامز” بود که زنش هر روز تا وقتی که او چند صفحه ای موسیقی نمی نوشت و زیر در اتاقش نمی انداخت به او اجازه ی خروج از خانه را نمی داد.من هم هر روز تا زمانی که چند صفحه ای ننوشته ام و آن را برای کسی اسکن نکرده ام و نفرستاده ام، خیالم راحت نمی شود و روزم به پایان نمی رسد”.
منابع:
The Official Website of Howard Shore
Entretien avec Howard Shore par Musique De Film
Howard Shore interview with Sound Track
درباره زبیگنیف پرایزنر؛ مردی که به هالیوود «نه» می گوید
درباره یان تیرسن؛ آهنگساز فیلم «سرنوشت شگفت انگیز املی پولن»