سعید کمالی دهقان؛ بی‌بی‌سی، یکشنبه ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۷
عصر روز شنبه بیست و هشتم اردیبهشت، برگزیدگان دومین دوره‌ی جایزهی ادبی «روزی روزگاری» علارغم تمام مشکلات برای برگزاری آن، طی مراسمی غیرعلنی در یکی از شعب شهر کتاب تهران اعلام شدند. در این مراسم، تندیس بهترین مجموعه داستان سال گذشته به «حافظ خیاوی» نویسندهی مجموعه‌ی «مردی که گورش گم شد» و تندیس بهترین اثر داستانی غیر ایرانی نیز به «جان بارت» برای رمان «اپرای شناور» با ترجمه‌ی «سهیل سمی» اهدا شد. روزی روزگاری که برای دومین سال با دبیری مدیا کاشیگر برگزار می‌شود، همچنین امسال از جمال میرصادقی به پاس یک عمر داستان‌نویسی و از بهرام بیضایی بخاطر پنجاه سال آفرینش خلاقانه و پیوسته با اهدای لوح، تقدیر به عمل آورد. این جایزه که ابتدا قرار بود تا پیش از اتمام نمایشگاه کتاب به شکل عمومی برگزار شود، بخاطر مشکلات فنی در روزهای پایانی اردیبهشت و به طور غیرعلنی برگزار شد، اما با این همه، بخاطر حضور چهره‌های برتر نویسنده و هنرمند کشور و همچنین شایعه‌ی حضور «خالد حسینی» نویسندهی کتاب «بادبادک‌باز» در این جایزه، با جمعیتی بیشتر از حد انتظار روبرو شد، به طوری که دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی علارغم اصرار شدید دست‌اندرکاران جایزه برای نشستن، تا انتهای مراسم در سالن سرپا ایستاد.
در ابتدای این مراسم سعید طباطبایی، جانشین دبیر جایزه با ارائه‌ی گزارشی از وضعیت کتاب در سال گذشته، به نحوه‌ی داوری در جایزهی روزی روزگاری اشاره کرد. در بخش بعدی، لوح‌های مجموعه داستان توسط یعقوب یادعلی و بلقیس سلیمانی به مهدی ربی برای «آن گوشه دنج سمت چپ»، مجید قیصری برای «گوساله سرگردان» و حافظ خیاوی برای «مردی که گوش گم شد» اهدا شد. حضور یعقوب یادعلی در بخش اهدای لوح‌های مجموعه داستان موجب شگفتی حاضران در سال شد. «یعقوب یادعلی» نویسندهی کتاب «آداب بی‌قراری» سال گذشته به مدت چهل روز به طور غیرقانونی و مخفی در زندان بازداشت بود. بخش سوم این جایزه به تقدیر از جمال میرصادقی اختصاص داشت و در این بخش، رضا سیدحسینی درباره‌ی وی سخنرانی کوتاهی کرد. سیدحسینی با نقل خاطره‌ای از جمال میرصادقی به یکی از ویژگی‌های میرصاقی پرداخت و او را «مردی صمیمی و راسخ در قضاوت» توصیف کرد. سیدحسینی در ادامه گفت: «وقتی سال‌ها پیش همه از واژه‌ی پلات در ترجمه‌ی متون ادبی استفاده می‌کردند، میرصادقی واژه‌ی پیرنگ را به کار برد و من اصلا فکر نمی‌کردم که این واژه در میان نویسندگان و مترجمان کشور جا بیافتد اما میرصادقی بر کاربرد پیرنگ بجای پلات اصرار ورزید، به طوری که امروز من پیرنگ را به مراتب در ترجمه‌های مختلف ادبی می‌بینم و این قطعیت در تصمیم‌گیری و قضاوت نمونه‌ای از این ویژگی میرصادقی است.»
روزی روزگاری در بخش بعدی برنامه‌ی خود به این موضوع اشاره کرد که آمار منتشر شده و قابل بررسی در بخش رمان این جایزه در سال گذشته تنها بیست و دو اثر بوده و این آمار پایین‌تر از حد نصاب جایزه است، لذا به پیشنهاد مدیا کاشیگر دبیر جایزه و تصویب هیئت داوران و همچنین هیئت امنا امسال بخاطر نبود شرایط عادلانه در بررسی کتاب جایزه‌ای در این بخش اهدا نمی‌شود. سپس امیرحسین خورشیدفر و آذردخت بهرامی برندگان سال گذشته‌ی این جایزه در بخش مجموعه‌داستان با اعلام رای مخی هیات داوران تندیس بهترین مجموعه داستان سال گذشته را به «حافظ خیاوی» برای مجموعه‌ی «مردی که گورش گم شد» اهدا کردند.
یکی از بخش‌های متفاوت جایزهی روزی روزگاری با دیگر جوایز ادبی، بخش نظرسنجی آن است. در ابتدای این بخش، علیرضا بهنام، سخنگوی این جایزه نتایج نظرسنجی از نخبگان غیرنویسنده و کتابفروشی‌ها را اعلام کرد. بهنام همچنین در این بخش اعلام کرد که متاسفانه در این نظرسنجی معلوم شد که یک چهارم افراد شرکت کننده در این نظرسنجی که از هنرمندان حوزه‌ی تجسمی، دولتمردان و موسیقیدانان کشور بودند، اصلا کتاب نمی‌خوانند. در ادامه، لیلی فرهاد پور تندیس کتاب برگزیده کتابفروشی‌ها را به «محمد علی جعفریه» مدیر نشر ثالث برای انتشار کتاب «هزار خورشید تابان» نوشته‌ی خالد حسینی و با ترجمه‌ی مهدی غبرایی اهدا کرد. کامبیز درم‌بخش هنرمند کشور نیز تندیس کتاب برگزیده‌ی نخبگان غیرنویسنده را به «حسن کیائیان» مدیر نشر چشمه برای انتشار کتاب «ها کردن» نوشته‌ی «پیمان هوشمند زاده» اهدا کرد.
در ادامه‌ی این مراسم، بخش اثر داستانی غیر ایرانی شروع شد و جایزهی روزی روزگاری با اشاره به این که این بخش جایزهی ترجمه نیست، توضیح داد که کتاب‌هایی که کیفیت ترجمه‌اشان مورد قبول کمیته‌ی فنی ترجمه روزی روزگاری باشد، به بخش داوری ارسال می‌شوند و در نهایت هیئت داوران دوازه اثر منتشر شده‌ی غیرایرانی ارسالی را از لحاظ داستانی و نه ترجمه بررسی می‌کند. دراین بخش از جایزه که امسال برای اولین بار برگزار می‌شد، اسدالله امرایی و فروغ پوریاوری لوح‌های اثر داستانی غیر ایرانی را به نیابت از نویسنده اثر به «سهیل سمی» مترجم «اپرای شناور» نوشته‌ی «جان بارت»، «رضا علیزاده» مترجم «بائودولینو» نوشته‌ی «امبرتو اکو» و «بابک تبرایی» برای «دم را دریاب» نوشته‌ی «سال بلو» اهدا کردند.
بخش بعدی برنامه که از مهم‌ترین بخش‌های این جایزه به شمار می‌آمد، تجلیل از «بهرام بیضایی» بود که به همین مناسبت حمید امجد، محمد چرمشیر و محمد رحمانیان با سخنرانی‌های کوتاه و اهدای لوح از بهرام بیضایی تقدیر کردند. محمد رحمانیان در بخشی از سخنرانی خود گفت: «تقدیر از شما دلیل نمی‌خواهد. مثلِ تقدیر از خورشید و ماه. یا تقدیر از جنگل و دریا. درختان نیازی به تقدیر ندارند. همین که به‌جرمِ راست‌قامتی تبر بر تن‌شان ننشیند بزرگ‌ترین تقدیر است. به سرو چه هدیه‌ای می‌توان داد که آزادگی‌اش را مرهون تهیدستی‌اش می‌داند؟» اما در میانه‌ی برنامه و هنگام سخنرانی بهرام بیضایی برق‌های سالن رفت و با این حال، برنامه ادامه پیدا کرد. در این میان، سالن با نور تلفن‌های همراه حاضران روشن بود و بهرام بیضایی با اشاره‌ی ضمنی به فضای تاریک عرصه‌ی نویسندگی و هنر در ایران گفت: «همین‌قدر روشنایی برای من کافی است، چون سهم تئاتر در این سال‌ها بیشتر از این نبوده!»
در بخش پایانی مراسم نیز محمود دولت آبادی تندیس بهترین اثر داستانی غیر ایرانی را به نیابت از «جان بارت» به «سهیل سمی» مترجم رمان «اپرای شناور» اهدا کرد. در انتهای مراسم، پیام کوتاه «جان بارت» نویسندهی این رمان خوانده شد. جان بارت در ابتدای بیانیه‌ی خود می‌گوید: «همیشه ترجمه‌ی یک اثر به زبانی دیگر و انتشار آن در کشوری دیگر موجب افتخار و خوشنودی نویسندهی آن است. برای من نیز انتشار تازه هنگام ترجمه‌ی نخستین رمانم یعنی رمانی که برای اولین بار بیش از نیم قرن پیش منتشر شده، افتخار ویژه‌ای است، از این جهت که زبان مقصد شباهت با زبان کسی دارد که سال‌ها همچون ستارگان آسمان، راهنمای سفر ادبی من بوده: یعنی شهرزاد کتاب الف لیله و لیله یا همان کتاب هزار و یک شب.» وی اما در ادامه‌ی بیانیه اشاره می‌کند: «با این حال، تاسف خودم را از انتشار هر گونه اثر بدون اجازه‌ی مولف ابراز می‌دارم و مصرانه خواستارم تا دولت ایران نیز با امضای معاهده‌ی جهانی سازمان حقوق نویسندگان با دیگر کشورها همراه شود و از ناشران ایرانی می‌خواهم پیش از نشر هر اثر مشمول کپی‌رایت از صاحب اثر اجازه بگیرند. سپاسگزارم.»
هیات داوران دومین جایزهی ادبی «روزی روزگاری» را «امیر احمدی آریان»، «فرشته احمدی»، «امیرحسین خورشیدفر»، «شهلا زرلکی»، «ارسلان فصیحی» و «لادن نیکنام» تشکیل می‌دهند. مجری برنامه «پگاه احمدی» بود و «سیمین بهبهانی»، «جواد مجابی»، «بابک احمدی»، «میترا الیاتی» و «سروش صحت» از دیگر حاضران در مراسم دومین دوره‌ی جایزهی ادبی روزی روزگاری بودند.
لینک مرتبط: گزارش تصویری «نیما افشار نادری» در بی‌بی‌سی از این مراسم